Tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu (XK) hàng hóa của Việt Nam đã sụt giảm mạnh, đặc biệt là sang Trung Quốc do dịch viêm đường hô hấp cấp do virus corona hoành hành. Tình hình này dự báo còn tiếp tục khó khăn trong những tháng tới.
Theo số liệu mới nhất: Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu (XNK) hàng hóa của Việt Nam trong tháng đầu tiên của năm 2020 ước đạt 38,1 tỷ USD, giảm 12,9% so với cùng kỳ năm trước; trong đó XK ước đạt 19 tỷ USD, giảm 14,3% so với cùng kỳ năm 2019.
Và điều đáng nói là giá trị XK tất cả các nhóm hàng đều theo chiều đi xuống. Cụ thể, giá trị XK nhóm nông, lâm, thuỷ sản ước đạt 1,85 tỷ USD, giảm tới 18,8% so với cùng kỳ năm 2019, chiếm 9,7% tổng kim ngạch XK. Trong nhóm này, ngoại trừ sắn và các sản phẩm từ sắn, các mặt hàng khác đều có kim ngạch giảm so với cùng kỳ năm trước. Tương tự, kim ngạch XK nhóm nhiên liệu và khoáng sản ước đạt gần 0,294 tỷ USD, giảm tới 36,3% so với cùng kỳ năm 2019. Với nhóm hàng công nghiệp chế biến, tình hình cũng không khả quan hơn khi kim ngạch XK tháng 1 ước đạt 15,88 tỷ USD, giảm 13,8% so với cùng kỳ năm trước, chiếm 83,6% tổng kim ngạch XK.
Theo đánh giá của Bộ Công Thương, kim ngạch XNK trong tháng 1 giảm so với tháng 12/2019 và giảm so với cùng kỳ năm ngoái do có kỳ nghỉ Dương lịch và Nguyên đán đều rơi vào tháng này. Số ngày làm việc thực tế của tháng 1 chỉ là 17 ngày, thấp hơn so với 22 ngày làm việc của tháng 12/2019 và tháng 1/2019. Cán cân thương mại tháng 1 quay trở lại nhập siêu. Tuy nhiên mức nhập siêu không lớn. Diễn biến này phù hợp với xu hướng các doanh nghiệp đã hoàn tất các đơn hàng XK trước và sau Tết cần một thời gian để các doanh nghiệp quay trở lại đạt năng suất cao, ổn định lực lược lao động.
Điểm đáng chú ý trong XK hàng hóa, điển hình là XK nông, thủy sản giảm là do tác động từ dịch viêm đường hô hấp cấp do virus corona gây gián đoạn giao thương Việt-Trung.
Đại diện Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho hay: Dịch bệnh này ngay lập tức tác động mạnh đến giá nhiều loại nông sản, cụ thể là trái cây. Đơn cử như sầu riêng, trước Tết giá đạt 70.000 đồng/kg, nay chỉ còn 40.000 đồng/kg; thanh long chỉ còn 3.000-4.000 đồng/kg, cá biệt có nơi giá dưa hấu chỉ còn 1.000 đồng/kg. Có thể nói, nhóm doanh nghiệp XK trái cây đi Trung Quốc đã bị tê liệt do ảnh hưởng của dịch cúm Vũ Hán. Các thương lái đặt mua ở vựa để XK sang Trung Quốc phục vụ Rằm tháng Giêng đã đặt cọc cũng bỏ luôn do giá xuống quá thấp.
Về tình hình XNK thời gian tới, Bộ Công Thương đánh giá: Các biện pháp quyết liệt để chống dịch viêm đường hô hấp cấp do virus corona của Trung Quốc như cách ly cả một thành phố, hạn chế đi lại, hạn chế xuất nhập cảnh, hạn chế tụ tập đông người, ngừng XK các vật tư quan trọng cho nhu cầu chống dịch đã và đang gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến rất nhiều lĩnh vực kinh tế như giao thông vận tải (nặng nhất là vận tải hàng không, sau đó là vận tải đường bộ và đường sắt qua biên giới), du lịch, bán lẻ, thị trường chứng khoán, chuyển phát nhanh, logistics… Đáng chú ý, hoạt động XNK không tránh khỏi ảnh hưởng tiêu cực trong ngắn hạn và trung hạn (có thể từ 6-8 tháng) bởi nhu cầu tiêu thụ giảm.
Cụ thể, chuỗi Starbucks Trung Quốc đóng cửa hàng nghìn cửa hàng, ảnh hưởng tiêu thụ cà phê; chuỗi McDonald đóng cửa hàng trăm cửa hàng, ảnh hưởng tiêu thụ cá phi lê; các nhà hàng, chuỗi ẩm thực vắng khách dẫn đến giảm nhu cầu đối với thủy sản…
Bên cạnh đó, chợ biên giới mở chậm hơn thường lệ, trước mắt là đóng đến ngày 8/2 khiến trao đổi cư dân bị gián đoạn trong khi đây vẫn là hình thức trao đổi quan trọng đối với một số nông sản của Việt Nam, nhất là trái cây.
Ngoài ra, khách mua Trung Quốc không sang được Việt Nam như thường lệ nên không có đơn hàng mới mặc dù một số chủng loại trái cây đã vào vụ. Đàm phán mở cửa chính thức thị trường nông sản (như sầu riêng, chanh leo) do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) phụ trách nhiều khả năng bị đình trệ do các đoàn chức năng của Trung Quốc không sang được Việt Nam. Phạm vi ảnh hưởng của dịch và biện pháp chống dịch tới hoạt động XNK là tương đối rộng nhưng thương mại biên giới sẽ chịu ảnh hưởng lớn nhất.
Để giảm thiểu thiệt hại XK hàng hóa trong thời kỳ dịch corona, có ý kiến cho rằng phải thoát khỏi sự phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc bằng cách mở rộng sang nhiều thị trường khác, nhưng phải nâng cao được chất lượng hàng hóa, nhất là hàng nông sản. Thứ hai, doanh nghiệp không nên trông đợi nhiều vào sự hỗ trợ của Nhà nước. Vì sự hỗ trợ có thể chỉ là tạm thời như khoanh vốn, giảm thuế, mở kênh phân phối… phải tìm giải pháp cho sự phát triển lâu dài, bền vững. Muốn làm được điều này, về dài hạn phải làm căn cơ hơn như đa dạng hóa thị trường, xây dựng chuỗi giá trị từ nơi sản xuất đến tiêu thụ cuối cùng, chuyển sản xuất manh mún sang quy mô lớn…
Để ứng phó với dịch corona, đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa hơn so với tháng đầu tiên, Bộ Công Thương đề nghị các doanh nghiệp thực hiện nghiêm túc hoạt động XK sang thị trường Trung Quốc theo thông lệ quốc tế, nâng cao chất lượng, triển khai tốt các quy định về truy xuất nguồn gốc, kê khai vùng trồng, cơ sở đóng gói cũng như các yêu cầu liên quan nhằm đáp ứng quy định, tiêu chuẩn đã thỏa thuận với nước nhập khẩu, tránh phát sinh rủi ro và giảm thiểu thiệt hại trong quá trình sản xuất, kinh doanh.
Bên cạnh đó, các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là doanh nghiệp kinh doanh nông sản cần lường trước tình huống doanh nghiệp Trung Quốc không thể nhận hàng để có giải pháp thay đổi phương thức giao hàng, chuyển hướng XK hoặc tiêu thụ trong nước hoặc đưa vào chế biến, trữ lạnh cho phù hợp”, Thứ trưởng Trần Quốc Khánh lưu ý.
